Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie
Top 10 – ciekawostki
Gminę Sosnowica zalicza się do najmniej zaludnionych na Polesiu polskim i w woj. lubelskim: na km kw. przypada tu tylko 20 osób. Obecnie siedziba gminy, od XVI wieku była centrum włości Sosnowskich Nałęcz. Z rodziny tej w historii najmocniej zapisał się hetman polny litewski Józef Sosnowski. Który po wyborze Stanisława Augusta Poniatowskiego na tron wręczył mu dyplom elekcyjny i wygłosił mowę wychwalającą mądrość władcy. Stał się po tym faworytem królewskim i doczekał się licznych zaszczytów.
To właśnie na dworze Józefa Sosnowskiego pojawił się Tadeusz Kościuszko, który w 1774 r. wrócił po pięcioletnich studiach wojskowych w Paryżu i został nauczycielem francuskiego i rysunków jego dorosłych już córek. Wynikła z tego wielka miłość 28-letniego wtedy Kościuszki i 27-letniej Ludwiki. Romans ten miał rozpędzić hetman, który wywiózł Ludwikę do Ratna i nakazał tam przebywać aż do ożenku w 1776 r. z Józefem Lubomirskim. Zrozpaczony Kościuszko w 1776 r. popłynął do Ameryki, skąd wrócił w 1784 r. opromieniony aurą bohaterstwa.
Modrzewiowo-murowany dwór Sosnowskich z połowy XVIII w. został spalony w 1915 r. przez wycofującą się armię carską, która stosowała taktykę spalonej ziemi, by niczego nie zostawić nadchodzącym Niemcom. Z dawnych zabudowań zachowała się oficyna północna z ok. 1760 r., w której mieszkał Tadeusz Kościuszko, dziś przekształcona w pensjonat turystyczny i zwana Dworkiem Kościuszki. Budynek zachował dawny, barokowy wygląd zewnętrzny. Wnętrza zostały gruntownie przebudowane (zob. zdjęcie otwierające wpis). Nieopodal Dworku Kościuszki znajduje się odnowiony budynek dawnej rządcówki.
Pozostałością dawnego dworu jest tylko murowany alkierz z poł. XVIII w. Obecnie budynek jest zamieszkały, ale bardzo zniszczony i tylko specjalista może doszukać się w nim wartości zabytkowej. Znajduje się on po przeciwnej stronie drogi niż Dworek Kościuszki. Przecina ona dawne założenie dworsko-parkowe i prowadzi w stronę Stawu Hetmańskiego. Usytuowanie alkierza i oficyny wskazuje, w którym miejscu stał niegdyś pałac. Był on zwrócony frontem w stronę kościoła, tam też znajdowała się główna brama wjazdowa. Obecnie teren ten jest bardzo mocno przekształcony, ale wciąż malowniczy. Zachęca do spaceru, pozwala mile spędzić czas w poszukiwaniu zatartej i gdzieś zagubionej przeszłości.
Klasycystyczny kościół pw. Trójcy Świętej, z dwoma kaplicami, powstał w 1797 r. z fundacji Tekli Sosnowskiej, żony hetmana. Wewnątrz świątyni m.in. późnobarokowy ołtarz z pocz. XVIII w. W ołtarzu głównym przywieziony z Włoch obraz Józefa Walla z XVIII w., jego dwa inne obrazy także w ołtarzach bocznych. Z kościołem sąsiaduje cmentarz z wieloma zabytkowymi nagrobkami; na nim również skromny głaz na grobie powstańców 1863 r. oraz mogiły ofiar II wojny światowej.
Z tyły pałacu rozciągał się rozległy, 25-hektarowy park. Pozostały z niego resztki, podobnie jak z alei lipowej, która prowadziła od dworu do kościoła. Do dzisiaj w centrum dawnego założenia przetrwały pomnikowe dęby, mające po ok. 400 lat, a na pn. krańcu parku siedem kolejnych dębów, których wiek ocenia się na 200 – 300 lat. Najpotężniejsze z drzew ma obwód ponad 6 m, jego wiek to ok. 500 lat.
Teren dawnego parku graniczy ze Stawem Hetmańskim. Zbiornik powstał na pocz. XX w. z inicjatywy Teodora Libiszewskiego. Jego ojciec w 1892 r. kupił dobra sosnowickie. Teodor tworzył w Sosnowicy duże gospodarstwo rybackie, w skład którego wchodziło kilka stawów o łącznej powierzchni ok. 450 ha. Istnieją one do tej pory i są użytkowane przez gospodarstwo rybackie. Wybudował także nowy dwór, którego ślad pozostał w nazwie osiedla Sosnowica Dwór.
Pozostałością po dawnym dworze są resztki parku. Miejsce to nazywa się Park Laskowski. Spod kościoła prowadzi do niego malownicza al. Kasztanowa. Do sierpnia 2001 r. można tam było oglądać zrośnięty dąb z sosną, które według podania zasadzili T. Kościuszko i L. Sosnowska na pamiątkę swojej romantycznej miłości; drzewa nosiły lokalne nazwy „Tadeusz” i „Ludwika”.
Miłość Ludwiki i Tadeusza trwała całe życie. Pisali do siebie listy, a ostatni raz widzieli się w Solurze w Szwajcarii, gdzie Kościuszko przebywał na emigracji kilka miesięcy przed śmiercią. Niestety, sosna uschła i runęła na ziemię. Miejsce to jest oznaczone drewnianym płotkiem. Ścieżka w głąb dawnego parku prowadzi do wieży widokowej, z której można zobaczyć okoliczne stawy. Pozostałością po dawnym założeniu jest także figura Matki Boskiej, którą dość łatwo odszukać można pod jednym z dębów.
W pewnym oddaleniu od zespołu dworskiego, przy głównej drodze przecinającej Sosnowicę, znajduje się murowana cerkiew prawosławna pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Wzniesiona została w l. 1891–93. Odznacza się hełmem z ośmioboczną kopułą i cebulastym zwieńczeniem. Po ostatniej wojnie, w związku z brakiem wiernych, była nieczynna i popadała w zaniedbanie. Obecnie jest po remoncie. We wnętrzu zachował się ikonostas i w części malowidła ścienne. Na pd. od cerkwi – nieużytkowany cmentarz prawosławny.
