~ Top 10 – cerkwie – Lubelskie Trasy

Najstarsza cerkiew drewniana na Lubelszczyźnie, wzniesiona w 1658 r., znajduje się w Korczminie w powiecie Tomaszów Lubelski, natomiast murowana w Szczebrzeszynie. W Jabłecznej k. Włodawy działa prawosławny klasztor męski Św. Onufrego.

Cerkwie są orientowane na wschód. Jan Górak wyróżnia na Lubelszczyźnie 7 ich rodzajów: trzykopułowe, jednokopułowe, bezkopułowe, z dzwonnicą nad babińcem, typu radzyńskiego, z dachem namiotowym i bizantyjsko-rosyjskie. Najbardziej charakterystycznym elementem cerkwi są kopuły stanowiące część dachu. Wnętrze jest trójdzielne – składa się z babińca, nawy i prezbiterium z ołtarzem, które rozdziela ikonostas. W ikonostasie jest troje drzwi: centralne (carskie wrota, tylko dla kapłanów) oraz dwoje bocznych, diakońskich – dla mężczyzn posługujących w nabożeństwie. Przez ikonostas nie wolno przechodzić kobietom. Ściany cerkwi pokryte są malowidłami. Nie ma rzeźb figuralnych oraz ławek, ponieważ w nabożeństwie uczestniczy się na stojąco.

Cerkwie dzielą się unickie i prawosławne . To efekt Unii brzeskiej z 1596 r., która wprowadziła podział na grekokatolików (unitów) i prawosławnych. Unici przyjęli zwierzchnictwo papieża rzymskiego, zachowując przy tym wschodni obrządek i własną hierarchię kościelną. Prawosławni pozostali w kościele uznającym zwierzchnictwo patriarchy Konstantynopola.

Po rozbiorach Polski prawosławny kościół w zaborze rosyjskim został podporządkowany patriarchatowi moskiewskiemu. Unitów na Lubelszczyźnie przymuszano do przechodzenia na prawosławie. Sytuację złagodził dopiero ukaz tolerancyjny wydany w 1905 r.

Dla prawosławia bardzo trudny okres przyszedł po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. i trwał przez całe międzywojnie. Była to zaplanowana akcja niszczenia tego wyznania, prowadzona zarówno na poziomie państwowym, jak i lokalnym. Wystarczy powiedzieć, że tylko w 1938 r. w woj. lubelskim zburzono 127 świątyń.

Także po II wojnie światowej, w wyniku konfliktów narodowościowych i akcji przesiedleńczych w znacznym stopniu zniszczone zostało świadectwo religijne i kulturowe wyznawców obrządku wschodniego. Obecnie na Lubelszczyźnie znajduje się ok. 150 cerkwi. Należy przy tym podkreślić, że pewna ich część służy obecnie wyznawcom kościoła rzymskokatolickiego, a cześć nie jest użytkowana.

Top 10 – cerkwie

Hrubieszów – cerkiew w stylu rosyjskim

Hrebenne – drewniana cerkiew na wzgórzu

Jabłeczna – monaster św. Onufrego

Kostomłoty – jedyna parafia neounicka

Szczebrzeszyn – uroda roztoczańskiego miasteczka

Kniazie – cerkiew z niebem zamiast dachu

Hola – na uboczu, jak dawniej

Pratulin – Sanktuarium Błogosławionych Męczenników Podlaskich

Grzęda Sokalska – kraina drewnianych cerkwi cz. I