Top 10 – cerkwie
Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Hrubieszowie należy do najpiękniejszych świątyń w stylu bizantyjsko-rosyjskim. Została zbudowana w l. 1873–76 w miejscu kościoła parafialnego, który rozebrano. Wyróżnia się monumentalizmem oraz liczbą kopuł – jako jedyna w Polsce ma ich trzynaście.
Pierwszą udokumentowaną wzmianką o istnieniu prawosławnej cerkwi w Hrubieszowie (do XIX w. – Rubieszów) jest przywilej z 1510r. Zygmunta I Starego, potwierdzający prawo mieszczan do użytkowania miejskiej sadzawki (Nowej Grobli). Można się jednak domyślać, że już w XIII w. w Hrubieszowie mogło istnieć miejsce kultu związane z prawosławiem (kaplica lub krzyż).
Poprzedniczka obecnie istniejącej parafialnej świątyni Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny – tzw. Cerkiew Uspieńska powstała w latach 20. XVI w. W 1596r., po podpisaniu unii brzeskiej, cała diecezja chełmska, a wraz z nią także cerkiew w Hrubieszowie, stała się administraturą unicką.
Obecnie istniejący budynek świątyni został wzniesiony w latach 1867-1875 wg. proj. W. Pliszczyńskiego. Odznacza się rozczłonkowaną, urozmaiconą, ale jednoczenie harmonijną bryłą. Reprezentuje styl bizantyńsko-rosyjski – jest świątynią trójdzielną, orientowaną. 13 cebulastych kopuł rozłożonych jest następująco: jedna nad dzwonnicą, pięć nad centralną częścią nawy głównej, po trzy nad każdym ze skrzydeł oraz jedna nad prezbiterium. W otoczeniu świątyni, służącej miejscowej parafii prawosławnej, rosną potężne kasztanowce.
Lata 1915-1921 oznaczają zamknięcie cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy w Hrubieszowie, związane z ewakuacją wiernych w głąb Rosji. Na skutek akcji polonizacyjno-rewindykacyjnej, majątek parafii prawosławnych zostaje przejęty pod Przymusowy Zarząd Państwowy, zaś inne świątynie przejmuje Kościół Katolicki. Niemniej jednak już w 1921r. w cerkwi Zaśnięcia NMP w Hrubieszowie wznowiono działalność duszpasterską.
Po II wojnie światowej sieć parafialna Kościoła prawosławnego na Lubelszczyźnie prawie całkowicie przestała istnieć. Po akcji „Wisła”, cerkiew została zamknięta. Wznowiła działalność w 1951 r.
We wnętrzu świątyni uwagę zwraca dwurzędowy ikonostas wykonany z drewna dębowego, z pozłoceniami. Ikony zostały napisane przez petersburskiego ikonografa Siłajewa. Duże wrażenie robią malowidła ścienne.
W świątyni znajdują się cztery starsze ikony z przełomu XVIII i XIX w.: dwa wizerunki Bogurodzicy (jeden przeniesiony ze zburzonej w 1958r. cerkwi w Tyszowcach) oraz Zaśnięcia Matki Bożej i Chrystusa Dobrego Pasterza. Cenny jest ołtarzowy krzyż z I poł. XIX w.
Na pocz. obecnego wieku cerkiew przeszła gruntowny remont.
Warto wiedzieć więcej:
Zabytki Hrubieszowa, w tym przede wszystkim sanktuarium Matki Boskiej Sokalskiej przedstawiam we wpisie: Hrubieszów – Matka Boska Sokalska