Top 10 – rezerwaty i ścieżki przyrodnicze
Polesie Zachodnie
Spacer nad Jezioro Obradowskie w Lasach Parczewskich to wyłączenie się z codziennego pośpiechu i rozgardiaszu. Trzeba zwolnić, skoncentrować się na przyrodzie, wypatrywać ptaki, przyjrzeć się roślinności. Nawet zapach jest inny – w powietrzu unosi się woń wilgotnego torfu, a woda w jeziorze ma charakterystyczną, ciemną barwę.
Nad jezioro samochodem nie dojedziemy. Dwa kilometry wcześniej, przy parkingu, zatrzyma nas zakaz wjazdu. Asfaltowa droga jest dalej przeznaczona tylko dla leśników pieszych i rowerzystów. Ścieżka przyrodnicza po rezerwacie rozpoczyna się przy wiacie turystycznej. Nie jest długa – ma zaledwie 800 metrów, z których 700 prowadzi pętlą po drewnianej kładce. Wchodzimy nią na teren trzęsawiska.
Jezioro Obradowskie leży w piaszczystym obniżeniu terenu, które otoczone jest płaskimi wzniesieniami utworzonymi z gliny morenowej. Jest płytkim zbiornikiem wód gruntowych. Niegdyś zajmował on całe rozległe obniżenie, jednak w wyniku zachodzenia naturalnych procesów niecka została wypełniona torfem i zajęta przez roślinność torfowiskową i leśną.
Niestety, w 1956 roku przeprowadzono w okolicy prace melioracyjne, a główny rów poprowadzono wprost do jeziora. Lustro wody wyraźnie się wtedy obniżyło, co wpłynęło na zmianę charakteru samego zbiornika, jak i zmiany w cennych zbiorowiskach roślinnych. Obecnie stare kanały są zarośnięte i od ponad trzydziestu lat następuje regeneracja rezerwatu.
Jezioro jest niemal całkowicie pozbawione wodnych roślin kwiatowych. Ma ok. 12 ha powierzchni, a głębokość raczej nie przekracza 1 m. Wzdłuż brzegu widać skupiska roślinności szuwarowej. Woda ma kolor szarozielony, a jej pH wynosi 9,2 (odczyn wody chemicznie czystej wynosi 7, powyżej tej skali staje się ona coraz bardziej alkaliczna, czyli zasadowa, a poniżej kwaśna). Stało się to osią dyskusji naukowej, o której szerzej piszę nieco dalej, w części „Warto wiedzieć więcej”.
Lustro wody otacza pas torfowisk przejściowych, a także, w niektórych miejscach, wysokich oraz podmokłych łozowisk i lasów (olsów i borów bagiennych). Są to w znacznym stopniu naturalne zbiorowiska przyrodnicze, w których występują rzadkie, chronione gatunki roślin, m.in: brzoza niska, wierzba lapońska, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, kukułka krwista i szerokolistna, kruszczyk błotny, podkolan biały, bagnica torfowa, turzyca bagienna i strunowa, wątlik błotny, żurawina drobnoowocowa.
Wymienianie cennych gatunków roślin zawsze brzmi sucho, do jakiegoś stopnia encyklopedycznie. Stąd moje wskazanie, aby iść drewnianym pomostem powoli i uważnie przyglądać się otaczającej roślinności. Polecam korzystanie z wyszukiwarki zdjęć Google, która pozwala w prosty sposób identyfikować napotkane rośliny.
Ze świata zwierząt uwagę przyciągają przede wszystkim ptaki: orlik krzykliwy, bocian czarny, żuraw oraz ptactwo wodne. Pod jezioro podchodzą sarny, łosie i dziki, a podczas spaceru na drewnianej kładce widać wygrzewające się jaszczurki.
Warto wiedzieć więcej:
Naukowcy z UMCS, którzy badali Jezioro Obradowskie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat kwestionują zapis w dokumencie powołującym rezerwat, w którym stwierdzono, że zbiornik wodny ma charakter dystorficzny. Określenie to pojawia się na tablicy opisującej rezerwat, a także w licznych wpisach na stronach internetowych i blogach turystycznych.
Zwartą definicję jezior dystroficznych podaje internetowa Encyklopedia Leśnia. Są to „jałowe zbiorniki wodne o bardzo małej produkcji biologicznej, których woda ma barwę brązową i wykazuje kwaśny odczyn. Przezroczystość wody jeziornej jest niewielka 0,5-1,0 m. Pas roślinności brzegowej w jeziorach dystroficznych jest dobrze rozwinięty, składa się głównie z mchu torfowca. Zarastając jeziora tego typu przekształcają się w trzęsawiska, a następnie torfowiska wysokie. Małe jeziorka dystroficzne otoczone torfowiskami nazywane są sucharami’’.
Kluczowe znaczenie mają w tym przypadku słowa o kwaśnym odczynie wody. Jezioro Obradowskie ma odczyn zasadowy. Najwyraźniej pisze o tym dr Emila Jarochowska z Uniwersytetu w Utrechcie w artykule Ochrona Ekosystemów Bagiennych 2007.„(…) Jezioro Obradowskie i otaczające je torfowisko minerotroficzne tworzą stromy gradient środowiskowy, ponieważ na długości kilku metrów od jeziora do torfowiska pH spada od 9,5 do 4,1. Są to więc dwa kontrastujące ekosystemy. Jezioro otoczone jest szuwarem trzcinowym z goryszem błotnym, dno jego wypełnione jest gytią detrytusową. Na skutek sukcesji dawny brzeg jeziora przekształcił się w torfowisko o małej miąższości torfu, bogate w gatunki turzyc”.
Prof. Kazimierz Karczmarz z UMCS i prof. Aleksander Władysław Sokołowski w artykule z 1988 r. pt. Roślinność torfowiskowa rezerwatu Jezioro Obradowskie na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim ujmują temat w następujący sposób: „Rezerwat obejmuje pierwotnie dystroficzne Jezioro Obradowskie oraz otaczające rozległe torfowisko i niewielkie fragmenty lasów”. Użycie słowa „pierwotnie” wskazuje, że zbiornik miał niegdyś charakter dystorficzny, ale go utracił.
Dr hab. Paweł Buczyński i dr Adam Tarkowski z UMCS w artykule Ważki (Odonata) rezerwatu przyrody Jezioro Obradowskie (Polesie Zachodnie) z maja 2022 r. odnotowują, że już opis roślinności Jeziora Obradowskiego przedstawiony przez prof. Dominika Fijałkowskiego z UMCS w 1959 r. wskazuje, iż nie było ono wtedy dystroficzne. Z danych współczesnych dystroficzność jeziora kategorycznie wykluczają wyniki badań prof. Stanisława Chmiela z UMCS z 2009 r.. „Zatem przepis powołujący rezerwat do istnienia jest pod tym względem sprzeczny z rzeczywistością” – stwierdzają badacze.
Warto zobaczyć w okolicy:
Bobrówka – dzika rzeka i staw Młyński Gościniec
Rezerwat Królowa Droga i Rezerwat Lasy Parczewskie – zob. Top 10 – rezerwaty i ścieżki przyrodnicze