Najstarszym stanowiskiem archeologicznym na Lubelszczyźnie, które miało charakter obronny jest osada Gotów w Masłomęczu. Pojawili się oni tutaj pod koniec II wieku n.e. i przebywali do ok 375 r. n.e. W ostatnich latach odtworzono fragmenty dawnego grodu, które pozwalają uzmysłowić sobie, jak dalece rozwinięta była ich kultura.
Na obrzeżach wsi Chodlik w gminie Karczmiska w VI-VII w. n.e. działało duże centrum osadnicze, po którym w terenie zachowały się widoczne wały. W pobliskich Żmijowiskach powstał z kolei skansen archeologiczny, którego zadaniem jest częściowa rekonstrukcja wczesnośredniowiecznego grodu słowiańskiego z IX – X w. n.e.
Z VII w. pochodzi pierwsza osada na terenie Lublina, która w IX w. przekształciła się w ośrodek handlowy, a następnie miasto.
Na przełom IX/X w. przypada rozwój Grodów Czerwieńskich. Znajdowały się one na pograniczu kształtującego się wówczas państwa polskiego i Rusi. Badania archeologiczne wskazują, że w ich skład wchodziły m.in. Czerwień (obecna wieś Czermno), Wołyń (Gródek) i Sutiejsk (Sąsiadka).
Wspomniane stanowiska nie wyczerpują oczywiście całej listy grodzisk Lubelszczyzny. Budując listę – moim zdaniem najciekawszych – kierowałem się wskazaniami archeologów i historyków, ale równie istotna była obecna atrakcyjność turystyczna opisanych miejsc i ich dostępność.
Chełm – grodzisko na Wysokiej Górce
Grodzisko w Podgórzu na Skarpie Dobrskiej
Chodlik – wielkie wczesnośredniowieczne grodzisko
Czermno – stolica Grodów Czerwieńskich
Żmijowiska – tak wyglądało średniowieczne grodzisko
Posadów gm. Telatyn
Klarów – grodzisko Horodyszcze
Lublin
Kolonia Kulczyn – Hańsk
Sąsiadka