Top 10 – cerkwie
Top 10 – budownictwo drewniane
Top 10 – wsie
Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie
Hola to niewielka wieś, na uboczu głównych dróg, położona w gminie Brus Stary. W dokumentach wymieniana jest od końca XVII w. Sąsiedztwo cerkwi, skansenu i starego cmentarza prawosławnego sprawia, że czujemy się tam oddaleni od codziennego zgiełku cywilizacyjnego, przeniesieni do innego, spokojnego świata, którego już prawie nie ma.
Cerkiew pw. św. Paraskiewy Męczenniczki i św. Antoniego Pieczerskiego powstała jako unicka w l. 1846–47. W 1875 r. została zamieniona na prawosławną. W 1941 r. pożar w części zniszczył świątynię. Została odbudowana została po II wojnie światowej w nieco zmienionej formie. Na początku lat 20. obecnego wieku przeszła gruntowny remont.
Drewniana cerkiew ma konstrukcję zrębową, na rzucie prostokąta. Jest oszalowana, wewnątrz i na zewnątrz wzmocniona lisicami. Dach jest prosty, dwuspadowy z dwiema kopułkami. Od północy i południa do budynku przylegają zakrystia i skarbiec, a od zachodu babiniec.
W środku znajduje się ikonostas oraz kioty boczne z Matką Boską oraz św. Mikołajem Cudotwórcą, a także kioty patronów cerkwi – św. Paraskiewy Męczennicy i św. Antoniego Pieczerskiego.
Obok dzwonnica z ok. 1900 r., kryta gontem. Na cmentarzu unickim i prawosławnym – drewniane ludowe krzyże oraz drewniana kaplica z przełomu XVIII/XIX w.
Warto zwrócić uwagę na to, że cerkiew w Holi, jako jedyna na Lubelszczyźnie, jest pomalowana na niebiesko – zarówno na zewnątrz, jak i w środku. Kolor ten symbolizuje niebo lub, inaczej mówiąc, buduje skojarzenie z niebem i nadzieją, przywołując boską obecność w otaczającym nas świecie. Na Podlasiu kolorowych cerkwi jest dużo, najwięcej pomiędzy Bielskiem Podlaskim a Hajnówką. Większość jest niebieska, ale są także zielone i jasnobrązowe.
Nieopodal cerkwi znajduje się cmentarz. Został założony na przełomie XVIII i XIX w. przez parafię unicką, a po jej likwidacji zaczął służyć prawosławnym. Znajduje się na nim dużo kamiennych nagrobków z końca XIX i pocz. XX w. oraz kilka starych drewnianych krzyży. Uwagę zwraca zabytkowa cerkiew cmentarna z 1846 r. pw. Opieki Matki Bożej. Niedawno została odnowiona, a raczej należałoby powiedzieć, że podniesiona z upadku (fot.:http://szlakswt.pl/hola/).
W pobliżu cerkwi znajduje się niewielki, ale ciekawy Skansen Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia w Holi. Czynny jest od wiosny do jesieni. Zorganizowany został w 1985 r. przez Towarzystwo Miłośników Skansenu Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia. Obecnie jego właścicielem jest gmina Brus Stary.
Dotychczas w Holi wystawiono następujące obiekty budownictwa ludowego: wiatrak – koźlak z 1934 r. z Wołoskowoli oraz z XIX w.: chałupę z Wyryk, stodołę z Okczyna, kapliczkę przydrożną z Wyryk, krzyż z Holi, a także piec garncarski, ule – kłody, żuraw studzienny. W lipcu 2020 r. burza zerwała strzechę oraz zalała zabytkową XIX-wieczną chałupę, zniszczyła skrzydła wiatraka, uszkodziła drzewostan drzewa i część mniejszych zabytków. Niezbędne prace remontowe zostały przeprowadzone, ale zabytkowe obiekty wymagają znacznie większych nakładów na prace konserwatorskie.
Latem w Holi organizowany jest barwny „Jarmark Holeński”. W 2023 r., po przerwie spowodowanej pandemią, odbył się po raz XXV.
