Top 10 – synagogi
Synagoga w Łęcznej do niedawna była jednym z dwóch muzeów na Lubelszczyźnie pokazujących oryginalne wnętrze synagogi. Placówka funkcjonowała od 1966 r. Została zamknięta pod koniec 2014 r., ponieważ bożnicę odzyskała społeczność żydowska.
Muzeum miało w swoich zbiorach 17 tys. eksponatów, w tym ok. 350 judaików. Zostały one zabrane z Łęcznej przez Muzeum na Zamku w Lublinie.
Synagoga jest obecnie zamknięta. Stoi na szczycie stoku głębokiej doliny rzeki Świnki. Zbudowana została w 1648 r., a następnie odbudowana po pożarach w 1846 r. i w 1881 r. W latach ostatniej wojny użytkowana była jako magazyn i uległa dewastacji. Odnowiono ją w l. 1953–64, dostawiając nową część na miejscu zburzonego całkowicie przedsionka i sali kobiecej.
Wewnątrz zachował się wystrój wnętrza – Aron-ha-kodesz (Święta Arka, Szafa Ołtarzowa) z dekoracją stiukową z poł. XVII w., wykonaną w stylu późnorenesansowym.
Na środku głównej sali modlitewnej znajduje się bima – wyjątkowa w skali kraju, dwukondygnacyjna, bogato dekorowana późnorenesansowymi sztukateriami i polichromiami. Ma cztery narożne, niskie kolumny w stylu toskańskim, które podpierają strop sali. Kolumny ustawiono na czworobocznych cokołach, które być może stanowiły dawniej naroża podwyższonego podium bimy.
Na zewnątrz synagogi, na ścianie wschodniej, wmurowano tablicę z napisem: W tym miejscu w latach 1942–43 z rąk hitlerowskich oprawców zginęło 1064 obywateli polskich narodowości żydowskiej. Obok synagogi znajduje się również niewielkie lapidarium z macewami ze zdobieniami i inskrypcjami w języku hebrajskim. W sąsiedztwie bożnicy niezbyt ciekawy architektonicznie budynek tzw. małej synagogi i dawnej szkoły żydowskiej z pocz. XIX w. (obecnie biblioteka).
Żydzi mieszkali w Łęcznej od pocz. XVI w. Pierwsza poł. XIX w. przyniosła tu rozkwit chasydyzmu. Istniał wówczas dwór cadyka Szlomo Jehudy Lejba Łęcznera. Chasydyzm spowodował podział wśród członków miejscowej gminy – część poparła nowy ruch i modliła się w prywatnych bóżnicach. Nieco później wielkim poważaniem cieszył się rabin Chaim Boruch Kowartowski. Przed II wojną światową Łęczna miała 4100 mieszkańców, z których ponad połowę stanowili Żydzi.
Zniszczona staromiejska zabudowa Łęcznej wciąż zachowała wyraźne ślady pokazujące, że przed II wojną światową był to typowy dla Lubelszczyzny sztetl. Ul. Partyzancka prowadzi od synagogi w kierunku placu nazwanego Rynek II. Powstał on w poł. XVII w. w związku z rozwijającym się w mieście handlem bydłem. Ulice wychodzą z naroży oraz ze środka poszczególnych boków. Zachowały się tu pozostałości domów dawnej dzielnicy żydowskiej.
Od zach. z tym rynkiem sąsiaduje Rynek III, utworzony około 1800 r. w związku z rosnącymi potrzebami jarmarków na bydło i konie. Zachodnia część Rynku III dochodzi do stromej krawędzi doliny Wieprza. Odgradza ją od niej tylko niewielka ul. Łańcuchowska. Ta część miasta została poważnie zniszczona podczas ostatniej wojny, można tu jednak zapoznać się z fragmentem zabudowy parterowej, typowej dawniej dla miasta.
Z Rynku III idziemy w kierunku poł.-wsch., w stronę placu Kanałowego. Domy oznaczone numerami nr 18 i 26 oraz dwa inne, położone przy pobliskiej ul. 3 Maja 26 i 37, to dawne zajazdy. Koło mleczarni przy ul. Kanałowej, podobnie jak przy synagodze, przy ul. Łańcuchowskiej i w innych miejscach hitlerowcy dokonywali masowych mordów na ludności żydowskiej.
Tereny starego miasta w Łęcznej od 1941 roku przekształcone zostały w getto, w którym skoncentrowano Żydów miejscowych oraz pochodzenia czeskiego i słowackiego. 23 X 1942 r. hitlerowcy wywieźli ok. 3 tys. osób do obozu zagłady w Sobiborze. Pozostawiono ok. 120 osób jako zaczątek obozu pracy, który funkcjonował do ostatnich miesięcy 1943 r. Jesienią tego samego roku przy synagodze Niemcy dokonali masowego mordu. Dawny cmentarz żydowski znajduje się poza starym miastem przy ul. Pasternik.
Centrum starego miasta stanowi pl. Kościuszki. Dawny średniowieczny rynek, z którego naroży odchodzą po dwie pary ulic stanowiących przedłużenie jego boków został gruntownie odnowiony z funduszy unijnych i zatracił dawny charakter. Zyskał za to podziemną infrastrukturę, dwie fontanny i nową nawierzchnię i ławki.
W narożu sąsiadującym z ul. 11 Listopada i ul. Tysiąclecia zachował się parterowy klasycystyczny ratusz z czterokolumnowym portykiem o trójkątnym szczycie. Zniszczony podczas ostatniej wojny, został odrestaurowany w l. 1961–63. Przed ratuszem umieszczono głaz z napisem upamiętniającym 500-lecie Łęcznej, obchodzone w 1967 r. Obecna siedziba władz miasta mieści się w budynku z lat 20. ub. wieku, gryntownie przebudowanym. Przy odchodzącej od niego na południe ul. Krasnostawskiej pod numerem 4 znajduje się wzniesiony w połowy XIX wieku tzw. dom z podcieniami.