Prawosławny zespół klasztorny w Jabłecznej faktycznie mieści się w oddalonym od niej o 1,5 km przysiółku Parośla. Są to rozległe łąki położone w otoczeniu napełnionych wodą, porzuconych koryt Bugu, w odległości ok. 1 km od głównego nurtu rzeki.
Jabłeczna po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1499 r. Już wtedy zaznaczono istnienie tu klasztoru prawosławnego. W akcie z 1522 r. wystawionym przez Zygmunta I Starego mówi się o sprzedaży dworu Jabłeczna wraz z monasterem św. Onufrego.
Klasztor został założony na prawym brzegu Bugu, którego koryto znajdowało się dawniej w miejscu obecnych starorzeczy pod Jabłeczną. Tak było aż do poł. XIX w., kiedy potężny wylew spowodował w szerokiej dolinie rzecznej wytyczenie głównego nurtu w innym miejscu i ustabilizowania się tam koryta. Poprzedni nurt na odcinku od Sławatycz do Kolonii Zabłocie wyznaczają do dziś porzucone, wypełnione wodą tzw. bużyska. W wyniku kaprysów rzeki klasztor znalazł się na jej lewym brzegu. W 2. poł. XIX w. prace osuszające i stabilizujące nowy nurt rzeczny wykonywali osadnicy niemieccy.
O powstaniu klasztoru opowiada piękna legenda. Rybakom wyciągającym z wód Bugu zapełnione sieci, ukazał się pewnego dnia św. Onufry, jeden z najpopularniejszych świętych na Rusi. Ten wielki pustelnik, słynny z postów i pożywienia dostarczanego przez aniołów, który zamiast ubioru nosił bardzo długą brodę, spędził ponad 60 lat samotnie, a żył na przełomie IV/V wieku w Tebaidzie egipskiej.
Do zdumionych jego pojawieniem się rybaków pod Jabłeczną wypowiedział prorocze słowa, że w miejscu spotkania będzie sławione jego imię. W niedługi czas potem nurt Bugu wyniósł na brzeg ikonę z wizerunkiem świętego. Przejęci tym ludzie oparli ikonę o pień najbliższego dębu – a więc dęby zdobiły owo miejsce również przed pięcioma wiekami – i rozpoczęli modły. Do cudownie objawionego obrazu zeszła się cała okolica. Na noc ludzie nie chcieli zostawić samotnie ikony św. Onufrego wśród moczarów, więc kilka osób zostało na warcie. Postanowili zbudować kapliczkę w cudownym miejscu, następnie orzekli, że powinien tu stanąć monastyr, a pierwszymi mnichami zostaną w nim mężczyźni, co jako pierwsi pilnowali ikony po jej odnalezieniu.
Nie można ustalić dokładnej daty powstania monasteru. Po dacie 1498 r., jaką ma najstarszy w monasterze Ewangeliarz liturgiczny można sądzić, że był pisany dla klasztoru powstającego właśnie w tym czasie. Początkowo klasztor sprawował opiekę nad prawosławną ludnością z okolic i pełnił rolę cerkwi parafialnej. Po ustanowieniu unii brzeskiej w 1596 r. zakonnicy jej nie uznali. Po zmianie nurtu rzeki w poł. XIX w., który sprawił, że klasztor znalazł się na lewym brzegu, stał się bastionem prawosławia na Polesiu i Podlasiu, zwłaszcza po skasowaniu unii w 1875 r.
W l. 1837–40 wybudowano klasycystyczną nową murowaną cerkiew, dzwonnicę i budynek dla mnichów, a całą posesję klasztorną ogrodzono. W późniejszych latach przy monasterze powstało w sumie pięć szkół, w których nauki pobierali też unici i rzymscy katolicy. W l. 1900–13 cerkiew św. Onufrego otrzymała polichromię, wzniesiono w sąsiedztwie dwie kaplice drewniane oraz budynki mieszkalne i zabudowania gospodarcze. W 1900 r. wybudowano nad jez. Białym (ok. 5 km na wsch. od monasteru) pustelnię wraz z kaplicą bł. Sergiusza i Hermana (obecnie na Białorusi).
W sierpniu 1915 r. mnisi wraz z całym dobytkiem i ikonami zostali ewakuowani w głąb Rosji. W okresie międzywojennym klasztor dotknęło wiele restrykcji ze strony państwa: odebrano mu ziemię, na pewien czas zamknięto nawet cerkiew, a w budynkach klasztornych umieszczono sierociniec. II wojna światowa doprowadziła klasztor do całkowitej ruiny. W sierpniu 1942 r. Niemcy podpalili budynki. Spłonęła wówczas mająca ponad 400 lat biblioteka monasterska i archiwum. Mnichów usunięto, Niemcy urządzili w zabudowaniach strażnicę graniczną. Z wojny ocalała cerkiew i jedna kaplica.
W związku z przesiedleniami po 1945 r. ludności ukraińskiej do ZSRR, a później na ziemie odzyskane znacznie spadła liczba wiernych. Dużo lepsze czasy nastały po 1956 r., szczególnie jednak w latach 70. Wykonano wiele remontów, a w 1974 r. uruchomiono Wyższe Prawosławne Seminarium Duchowne (istniało tu do 1992 r). W 1994 r. powstało Muzeum Cerkiewne.
We wrześniu 1990 r. skradziono ikony św. Onufrego i Bogurodzicy. Udało się je odzyskać dopiero w sierpniu 1994 r. po zapłaceniu okupu w wysokości 10 tys. dolarów. Stanowią dwa najcenniejsze zabytki klasztoru. Rzeczywista data powstania ikon jest nieznana. Ikonę św. Onufrego wykonano na cyprysowej desce, oklejonej płótnem na kredowym podkładzie. Postać jest wysmukła i ciemna, przedstawia świętego jako mistyka i ascetę. Głowa otoczona jest rzeźbioną aureolą, a broda przypomina splot warkocza. W niewielkim otworze znajdującym się na wysokości prawego uda przechowywana jest cząstka relikwii świętego.
Druga ikona przedstawia Marię trzymającą na lewej ręce Jezusa, po prawej jest Archanioł Gabriel, po lewej – Archanioł Michał. Szaty Bogurodzicy ozdabiają rzeźbione gwiazdy, a wokół jej postaci umieszczono 15 proroków ze zwojami, na których zapisane są proroctwa odnoszące się do Matki Bożej.
Cerkiewny dziedziniec otacza biały mur, w który wkomponowana jest dzwonnica-brama, odbudowana w 1957 r. według pierwowzoru z XIX w. Znajduje się tu budynek klasztorny oraz cmentarz.
Główny zespół klasztorny, zbudowany jednocześnie z cerkwią, mieści się na drugim dziedzińcu, gdzie stoi także stylowy budynek drewniany z grubych bali. Prowadząca tu główna brama ozdobiona jest postacią świętego (podobnie jak druga, wiodąca do klasztornych ogrodów). W sąsiedztwie bramy znajduje się drewniana kaplica z l. 1905–08 pw. Zaśnięcia NMP z pięcioma kopułami. Druga kaplica z tego samego okresu, pw. Świętego Ducha, stoi wśród nadbużańskich łąk, a jej kopułę zdobią bardzo misterne drewniane ozdoby.
W otoczeniu tego zespołu rosną 43 zabytkowe dęby szypułkowe (najgrubszy ma 5,8 m obwodu), tworzące malownicze grupy, a także inne drzewa, w tym sędziwy jesion i wiąz oraz wierzby. Zespół zieleni wokół ośrodka klasztornego został objęty ochroną prawną w 1958 r.
Po II wojnie światowej klasztor był jedynym prawosławnym męskim zgromadzeniem zakonnym w Polsce, obecnie podobne istnieją w Supraślu koło Białegostoku i Ujkowicach koło Przemyśla, żeńskie zaś w Grabarce, Białymstoku i Wojnowie na Mazurach.
W Jabłecznej znajduje się ponadto dawna drewniana cerkiew unicka z 1750 r. Przebudowana w XIX w., po zniesieniu unii przez carat zamieniona na prawosławną, a po odzyskaniu niepodległości na kościół rzym.-kat. Na ścianie zewnętrznej – olbrzymia rzeźba Chrystusa na krzyżu, wykonana przez ludowego twórcę Tadeusza Szkodzińskiego z Lisznej. W sąsiedztwie świątyni murowane budynki z końca XIX w. W zajmowanym obecnie przez szkołę mnisi kształcili od 1889 r. nauczycieli szkółek cerkiewnych, zaś w sąsiednim były cele zakonników.
Dwa wiatraki – koźlaki, jeden z końca XIX w., drugi z 1926 r., nieliczne drewniane chaty z pocz. XX w.
