Top 10 – wąwozy
Na Lubelszczyźnie są trzy miejsca wyjątkowo bogate w lessowe wąwozy. Powszechnie znane są okolice Kazimierza Dolnego (zob. wpisy: Najważniejsze kazimierskie wąwozy oraz W labiryncie wąwozów: Parchatka – Zbędowice), nieco mniej Szczebrzeszyna (zob. wpis. Szczebrzeszyn – w plątaninie wąwozów Piekiełko), a niemal zupełnie głębokie jary kształtujące powierzchnię Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. Proponuję pierwszą z wypraw w te okolice, do Barańca.
Wejście do wąwozu odnajdziemy w połowie drogi pomiędzy wsiami Żułów i Drewniki, przy szosie łączącej Kraśniczyn ze Skierbieszowem i dalej z Zamościem. Baraniec to lokalna nazwa lasu porozcinanego malowniczymi wąwozami.
Wędrując wąwozem w dół dojdziemy do kapliczki upamiętniającej pobyt w klasztorze w Żułowie ks. Stefana Wyszyńskiego, późniejszego kardynała, który ukrywał się tam przed Niemcami od listopada 1941 roku do czerwca 1942. Wąwóz, w którym jesteśmy, często odwiedzał, udzielał tu także sakramentów partyzantom AK Rejonu Skierbieszów.
Ks. Stefan Wyszyński przyjechał po raz pierwszy do Żułowa w lipcu 1928 r. Korzystając z gościny miejscowej parafii pisał pracę doktorską, którą następnie kończył tu od stycznia do czerwca następnego roku. Po raz kolejny przyjechał do Żułowa w październiku 1941 r., po wyjeździe z Zakopanego, gdzie został rozpoznany przez hitlerowców. W okolicach Skierbieszowa pomagał siostrom Franciszkankom przy organizowaniu Zakładu dla Niewidomych, który zaczęto tworzyć we wrześniu 1939 r. (działa on do tej pory). Ks. Wyszyński mieszkał w małym pokoju w suterenie budynku dworskiego. Prowadził pracę duszpasterską i naukową, brał udział w tajnym nauczaniu, pomagał w robotach polowych.
Zachowane wspomnienia odnotowują: „Zawsze chodził w sutannie, a gdy siostry prosiły aby dla bezpieczeństwa podróżował w świeckim ubraniu odpowiadał: „nie na to włożyłem sutannę, by ją zdejmować (…). Z tego okresu znany jest jeszcze jeden fakt. Ks. Stefan Wyszyński modląc się samotnie na wiejskich bezdrożach w okolicy Żułowa usłyszał krzyk dochodzący z chałupy „rezerwistki” potępianej przez całą wieś za złe prowadzenie się. Przez uchylone drzwi ujrzał leżącą w barłogu brzemienną kobietę. Była bliska rozwiązania. Na zorganizowanie jakiejkolwiek pomocy było już za późno. Kobieta zdołała uchwycić się kurczowo sutanny księdza. Błagała, aby jej nie opuszczał. Resztkami sił zdobyła się na urodzenie dziecka. Kapłan, który po raz pierwszy w życiu znalazł się w takiej sytuacji, musiał być położną i pielęgniarką. Nigdy nie że dane Mu będzie przeżyć tak realnie tajemnicę Nawiedzenia” (cytat za: Śladami ks. Stefana Wyszyńskiego).
Kapliczka została poświęcona w czerwcu 2010 r. Miejsce jest malownicze. Zbiegają się w nim dwa wąwozy, bije źródło zasilające niewielki staw, przygotowano miejsce na ognisko oraz ławki dla wiernych.
Przez wąwóz prowadzi czarny szlak pieszy nazwany Śladami Księdza Stefana Wyszyńskiego. Ma on 29,5 km. Rozpoczyna się w Żułowie, przechodzi m.in. przez Skierbieszów i Łaziska, a kończy się w Sławęcinie.
Warto wiedzieć więcej:
Skierbieszowski Park Krajobrazowy
Skierbieszowski Park Krajobrazowy powstał w 1995 r. na powierzchni ponad 35 tys. ha. Obejmuje tereny gmin: Skierbieszów, Izbica, Kraśniczyn, Krasnystaw, Grabowiec, Miączyn, Sitno oraz Stary Zamość.
Obszar parku ma bardzo interesując, falisto-pagórkowatą rzeźbę terenu Działów Grabowieckich, mezoregionu wchodzącego w skład Wyżyny Lubelskiej. Najwyższe wzniesienie ma wysokości ponad 311 m n.p.m. i ok. 100 m wysokości względnej. Wzgórza zbudowane są ze skał kredowych i opoki, które pokryte są warstwą lessu. Pasma wzgórz rozdzielają dwie doliny płynących południkowo rzek Wolicy i Wojsławki (dopływy Wieprza).
Geolodzy wyróżniają na terenie SPK trzy poziomy tzw. zrównań, czyli powierzchni cechujących się niewielkimi wysokościami względnymi:
– wierzchowinowy – powyżej 270 m n.p.m.,
– średni poziom wyżynny – 270 – 220 m n.p.m.,
– najniższy – poniżej 220 m n.p.m., kształtowany przez doliny rzeczne.
Lasy zajmują ok. 20 proc. powierzchni SPK. Utworzono pięć rezerwatów przyrody: Broczówka, Łaziska, Pańska Dolina, Sulmice, Głęboka Dolina oraz kilka użytków ekologicznych, m.in.: jezioro k. Kraśniczyna oraz wąwozy pod Anielpolem i Brzezinami. Najcenniejsze zabytki to: kościół w Skierbieszowie (XVII w.), w Bończy (XVI w.) i w Orłowie Murowanym (1 poł XX w.), zespoły pałacowe i dworskie w Kalinówce (XIX w.), Łaziskach (XX w.), Surhowie (XIX w.), Orłowie Murowanym (XIX w.) oraz zespół zabytkowych zabudowań we wsi Brzeziny.
Warto zobaczyć w okolicy:
Głęboka Dolina – dzika i nieznana debra
Uchanie – renesans w małym miasteczku
Wojsławice – uroda małego miasteczka